Rak płuca jest obecnie najczęściej występującym nowotworem złośliwym na świecie. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w 2011 roku w Polsce na raka płuca zachorowało 14 522 mężczyzn i 6283 kobiety. W ciągu ostatnich 30 lat zaobserwowano czterokrotnie większy wzrost zapadalności na raka płuca wśród kobiet. Liczby zgonów i nowych zachorowań są niemal identyczne, a rak płuca jest nadal najczęstszą przyczyną zgonów z przyczyn nowotworowych u mężczyzn, a od 2007 roku także u kobiet.

Czynniki ryzyka

• palenie papierosów
  ryzyko zachorowania na raka płuca zależy przede wszystkim od narażenia na działanie rakotwórczych składników dymu tytoniowego (nikotyna, tlenek węgla), a nałóg palenia jest w 80-90% przyczyną raka płuca. Palenie czynne powoduje 20-krotny wzrost ryzyka zachorowania na raka płuca, natomiast palenie bierne około 3-krotny w stosunku do niepalącej populacji. Intensywność nałogu palenia określa się w paczkolatach (iloczyn papierosów wypalanych dziennie liczonych w paczkach i czasu trwania nałogu w latach). Ryzyko zachorowania na raka płuca spada o 50% po 5 latach od zaprzestania palenia papierosów
• czynniki środowiskowe
  azbest jest najlepiej poznaną i najczęstszą przyczyną zawodową raka płuca, a ryzyko zależy od poziomu narażenia na azbest, rodzaju włókien oraz współistniejącego palenia papierosów; nikiel, chrom, arsen, spaliny węgla, chlorek winylu, węglowodory aromatyczne, promieniowanie jonizujące, szczególnie radon – promieniotwórczy produkt rozpadu uranu
• czynniki genetyczne
  polimorfizm genów uczestniczących w metabolizmie czynników rakotwórczych dymu tytoniowego i genów odpowiedzialnych za naprawę uszkodzeń DNA, mutacje protoonkogenów oraz genów supresorowych

 

Palenie papierosów zwiększa 20-krotnie ryzyko zachorowania na raka płuca

 

Podział i podtypy histologiczne raka płuca

Raka płuca dzielimy na niedrobnokomórkowego raka płuca (NDRP), który stanowi 80% wszystkich raków płuca oraz drobnokomórkowego raka płuca (DRP), który stanowi około 15 % wszystkich raków płuca. Pozostałe 5% stanowią inne rzadsze nowotwory.

• Rak drobnokomórkowypłuca różni się od innych typów histologicznych cechami biologicznymi i klinicznymi. Nowotwór ten zbudowany jest z drobnych komórek o charakterystycznym jądrze z obecnością drobnoziarnistej chromatyny, etiologicznie wykazuje silny związek z paleniem papierosów oraz ekspozycją na promieniowanie jonizujące. Zazwyczaj rozwija się okołownękowo. Cechuje go wysoki wskaźnik proliferacji, krótki czas podwojenia masy guza, wczesny rozsiew krwiopochodny, jak również chemiowrażliwość i radiowrażliwość. Pomimo tego rokowanie jest złe – chorzy nieleczeni przeżywają 1,5-3 miesięcy, leczeni w chorobie ograniczonej – 10-16 miesięcy, a w rozsianej – 6-11 miesięcy. Raka drobnokomórkowego zalicza się do spektrum nowotworów neuroendokrynnych płuca.

Najczęstszym nowotworem złośliwym płuca jest nie drobnokomórkowy rak płuca

 

Niedrobnokomórkowy rak płuca stanowią trzy główne podtypy histologiczne:

• Rak gruczołowy stanowi 40% wszystkich raków płuca, jest najczęstszym typem u osób niepalących. W badaniu mikroskopowym cechuje się tworzeniem struktur przypominających gruczoły, może wydzielać śluz. Lokalizuje się głównie obwodowo. Może występować u osób niepalących bądź o niewielkiej ekspozycji na dym tytoniowy, występuje częściej u kobiet oraz osób w młodszym wieku (30-40 lat). Jest podtypem związanym z zaburzeniami molekularnymi umożliwiającymi dobór leczenia celowanego (mutacje w genie EGFR, rearanżacja ALK).
• Rak płaskonabłonkowy stanowi 30% wszystkich raków płuca. Rozwija się w większości u osób palących (palacze stanowią 90%). Lokalizuje się w większości centralnie. Nowotwór umiejscowiony w szczycie płuca to tzw. Guz Pancoasta ( guz górnego otworu klatki piersiowej).
• Rak wielkokomórkowy stanowi około 10% wszystkich raków płuca. Jest niezróżnicowanym podtypem NDRP, w którym brak cytologicznych i architektonicznych cech DRP, różnicowania płaskonabłonkowego czy gruczołowego. Częściej rozwija się obwodowo i prawie wyłącznie u palaczy. Fenotypowo stwierdza się również odmianę neuroendokrynną raka wielkokomórkowego.

Inne, rzadsze podtypy nowotworów płuca to rak gruczołowo-płaskonabłonkowy, rak mięsakowaty czy nowotwory typu śliniankowego.